Op het eiland Man is een fragment van een 1000 jaar oude gouden armband ontdekt, waardoor de interesse in het Vikingverleden weer is aangewakkerd en een hele gemeenschap van archeologen en geschiedenisfanaten is verrast.
Tijdens een routine-uitstapje met zijn metaaldetector in het voorjaar van 2025 vond de ervaren goudzoeker Ronald Clucas – lid van de Manx Detectorist Society – iets dat zijn persoonlijke traject zou veranderen en, tot op zekere hoogte, de archeologische kennis van de regio. Het was niet de eerste keer dat Clucas een oud voorwerp vond, maar wel de eerste keer dat hij Vikinggoud vond. En niet zomaar een stuk: het was een armband gemaakt rond 1000 na Christus, een opmerkelijk vakkundig vervaardigd Vikingjuweel dat onlangs tot ‘schat’ werd verklaard door de Isle of Man Coroner’s Office.
De vondst werd officieel aangekondigd door Manx National Heritage, de organisatie die verantwoordelijk is voor het culturele erfgoed van het eiland, in een persbericht van 29 mei. Deze instelling bevestigde ook dat het stuk al is opgenomen in de openbare collectie van het Manx Museum in Douglas, waar het vanaf 31 mei te bezichtigen is in de galerij die gewijd is aan de Vikingwereld.
Het goud van de Vikinggoden
Het sieraad in kwestie is een fragment van een armband – of armring – gemaakt met behulp van een vlechttechniek waarbij acht dunne gouden staafjes in elkaar werden gedraaid. Hoewel het fragment vandaag de dag slechts 3,7 centimeter meet, wordt geschat dat de oorspronkelijke lengte ongeveer 7,7 cm was. Wat het meest opvalt is niet alleen de leeftijd of het type vakmanschap dat het onthult, maar ook het gewicht: 27,26 gram, een aanzienlijk bedrag gezien de grootte, wat de hypothese versterkt dat het een waardevol object was, zowel symbolisch als economisch.
In tegenstelling tot de hedendaagse sieraden waren deze stukken in de Vikingtijd niet alleen sieraden. Ze vervulden meerdere functies: statussymbool, sierelement en vooral ruilmiddel. In een tijd waarin handel zowel in munten als in edelmetalen naar gewicht kon worden gedreven, kon een armband als deze in een oogwenk in “geld” worden veranderd.
De gevonden armband heeft twee duidelijke insnijdingen. Eén snee verwijderde een uiteinde van de armband en een andere snee sneed hem bijna doormidden. Dit soort fragmentatie was gebruikelijk in de economie van de Vikingperiode, vooral in contexten waar zilver en goud werden gebruikt als fractionele valuta. Stukken werden letterlijk doorgesneden op basis van de waarde die nodig was om een transactie uit te voeren. Het gevonden fragment lijkt dezelfde geschiedenis te hebben gehad: het werd waarschijnlijk gebruikt als betaalmiddel voordat het uiteindelijk werd begraven.
Was het verborgen door de eigenaar als reserve voor moeilijke tijden, of was het misschien een ritueel offer aan de Noorse goden? De precieze redenen waarom dit fragment in de grond belandde, blijven onbekend. Wat wel duidelijk is, is dat het, net als andere artefacten uit de Vikingtijd die op het eiland zijn ontdekt, licht werpt op een tijd van intense handel en culturele connecties in het hart van de Ierse Zee.
Het eiland Man en zijn Vikingverleden
Deze vondst staat niet op zichzelf. Het eiland Man, strategisch gelegen tussen Groot-Brittannië en Ierland, was tussen de 9e en 11e eeuw een belangrijk centrum van Vikingactiviteiten. De Scandinaviërs vestigden zich niet alleen op het eiland, maar introduceerden ook een gemengd economisch systeem, waarbij zowel munten als edele metalen werden gebruikt – wat historici een ‘dubbele economie’ noemen.
De meeste Vikingvondsten op het eiland waren van zilver, waardoor de vondst van een gouden juweel bijzonder opmerkelijk is. In de context van Vikingarcheologie is goud aanzienlijk zeldzamer en daarom van grotere historische waarde.
Het sieraad is ook opmerkelijk vanwege de technische kwaliteit. Het vlechten van acht strengen vereist niet alleen vaardigheid, maar ook specifiek gereedschap en geavanceerde metallurgische kennis. Dit geeft aan dat het geen in massa geproduceerd sieraad was, maar een privéopdracht, waarschijnlijk gemaakt voor iemand met een hoge status.
Voor Ronald Clucas, de ontdekker, heeft deze vondst een speciale betekenis. In 2025 viert hij zijn 50-jarig jubileum als metaaldetectorist. Hij heeft al andere waardevolle vondsten gedaan, zoals een zilveren staaf en een loden staaf die in 2005 werden gevonden. Maar geen enkele eerdere vondst heeft het symbolische gewicht en de impact van het onlangs gevonden Vikinggoudfragment.
Het is geen toeval dat archeologische experts het beschouwen als een van de belangrijkste ontdekkingen van de afgelopen jaren op het eiland Man. Volgens Manx National Heritage is de bijdrage van Clucas en de medewerking van de landeigenaar essentieel geweest om ervoor te zorgen dat het stuk niet alleen bewaard is gebleven, maar ook is bestudeerd en beschikbaar is gesteld aan het publiek en de wetenschappelijke gemeenschap.
Van de aarde naar het museum: de reis van een eeuwenoud juweel
Het fragment maakt nu deel uit van de permanente tentoonstelling van het Manx Museum, samen met andere voorwerpen die het verhaal van de Vikinggeschiedenis van het eiland vertellen. Maar het belang gaat verder dan het museum: het vertegenwoordigt de manier waarop het verleden in het heden blijft opduiken, soms op onverwachte manieren. Het is ook een herinnering aan het belang van het werk van detectoronderzoekers, dat vaak wordt onderschat, bij het terugvinden van stukken die fundamenteel zijn voor het begrijpen van onze wortels.
Daarnaast heeft de ontdekking de publieke belangstelling voor de erfenis van de Vikingen op het eiland Man weer aangewakkerd en zal het hopelijk zowel verder onderzoek als cultureel toerisme in de regio stimuleren. Het juweel spreekt niet alleen van een glorieus verleden, maar ook van een heden waarin met elke vondst geschiedenis wordt geschreven.
