Ze zijn erg populair, maar niet alle siliconen zijn gelijk. Sommige mindere kwaliteiten kunnen moleculen afgeven die in het voedsel terechtkomen. Bovendien is het niet bekend hoe het moet worden gerecycled.
Het tijdschrift 60 millions de consommateurs heeft siliconen keukengerei onder de loep genomen. Het is praktisch, licht, onbreekbaar, gemakkelijk te onderhouden en een van de voordelen is dat siliconen niet kleven, waardoor er geen vet hoeft te worden toegevoegd. Aan de andere kant is siliconen niet recyclebaar en kan het soms giftig zijn. “Siliconen van mindere kwaliteit, die niet op platina zijn gebaseerd, zijn minder hittebestendig en kunnen moleculen afgeven die in het voedsel terechtkomen”, waarschuwt journaliste Patricia Chairopoulos.
Sinds enkele jaren is er een overvloed aan siliconenproducten. Waarom zijn ze zo populair?
Patricia Chairopoulos: Ja, je vindt er cakevormen, spatels, saladescharen, fopspenen en zelfs diepvrieszakjes en bakjes voor de Air Fryer. Deze overvloed is te verklaren door alle praktische voordelen van siliconen in de keuken. Het is een licht, onbreekbaar en onderhoudsvriendelijk materiaal. Bovendien is het flexibel, waardoor je het gemakkelijk uit de vorm haalt, en het plakt niet, waardoor je geen vet hoeft te gebruiken. Tot slot zijn sommige siliconen bestand tegen grote temperatuurschommelingen, van -40 °C in de vriezer tot meer dan 200 °C in de oven. Een ander voordeel is dat siliconen geschikt zijn voor extreme temperaturen, omdat ze niet vervormen.
Maar waaruit bestaat siliconen eigenlijk?
In tegenstelling tot wat men zou denken, is siliconen geen plastic. Hoewel het heel zacht is, behoort het tot de familie van de thermohardende kunststoffen, zoals epoxy en formica. Om precies te zijn is het een polymeer op basis van silicium, een veelvoorkomend chemisch element dat ook in glas zit.
Fabrikanten benadrukken dan ook vaak de lange levensduur van siliconen. Dat is perfect vanuit economisch oogpunt, maar het probleem is dat dit materiaal niet kan worden gerecycled. Het is dus niet erg milieuvriendelijk.
“Het grote probleem van siliconen is dat ze niet recyclebaar zijn. Als dit zeer resistente polymeer eenmaal is gevormd, kan het niet meer worden afgebroken. Er wordt onderzoek gedaan om het te ontbinden, maar dat staat nog in de kinderschoenen.”
Patricia Chairopoulos
Ter verdediging wijzen fabrikanten op de langere levensduur van siliconenproducten in vergelijking met plastic, zonder dit echter te specificeren. Maar afhankelijk van de kwaliteit van de siliconen zal de slijtage sneller of langzamer gaan en dus ook de levensduur korter of langer zijn.
Als men zegt dat siliconen niet hechten, geldt dat dan bij elke temperatuur?
Voor siliconen van goede kwaliteit geven fabrikanten een temperatuurbestendigheid tot 250 graden aan. Maar over het algemeen adviseren experts om niet warmer dan 200 °C te verwarmen, zelfs als de aangegeven gebruikstemperaturen +230 °C of zelfs +280 °C zijn.
“Alleen platina-siliconen, dat wil zeggen siliconen waarin platina is verwerkt tijdens het productieproces, zijn bestand tegen hoge temperaturen. Deze eigenschap, die meestal op de verpakking wordt vermeld, rechtvaardigt een hogere prijs.”
Patricia Chairopoulos
“Platina zorgt voor een stabieler materiaal, met minder risico op het vrijkomen van monomeren”, legt Hervé Pelletier uit. Monomeren die in voedingsmiddelen en andere producten in siliconen terechtkomen. Platina-siliconen zijn duurder om te produceren, zowel vanwege de kosten van platina als vanwege het veeleisende industriële productieproces. Daarom kost een siliconen ovenschaal ongeveer 30-40 euro in plaats van 10-15 euro.
Het probleem is dat sommige siliconen stoffen kunnen afgeven die schadelijk zijn voor de gezondheid als de gebruiksvoorwaarden niet worden nageleefd. Waar moet men precies op letten?
Juist siliconen van mindere kwaliteit, die niet op platina zijn gebaseerd, zijn minder hittebestendig en kunnen moleculen afgeven die in het voedsel terechtkomen. Bovendien zijn er bepaalde tekenen die wijzen op een slechte kwaliteit, zoals een kleverige bakvorm of een geur of smaak die aan uw voedsel blijft hangen: dit kan een teken zijn van slechte kwaliteit of van het afgeven van stoffen. Vermijd deze dus.
Maar staat er voldoende informatie op de etiketten om je te oriënteren?
Op de etiketten staat de vermelding ‘100% platina’, die betrouwbaar is, of ‘100% premium’. Dit is echter geen officieel kwaliteitskeurmerk en garandeert niet dat het siliconen met platina is gemaakt.
Welke instantie controleert siliconenproducten voordat ze op de markt komen? Voldoen ze allemaal aan de gezondheidsnormen?
De Franse nationale instantie voor voedselveiligheid (Anses) is belast met het beoordelen van de mogelijke gevaren van materialen en stoffen die zijn toegestaan voor de vervaardiging van gebruiksvoorwerpen die in contact komen met levensmiddelen. Deze gevaren worden gemeten aan de hand van de hoeveelheden en de aard van de vrijkomende vluchtige organische stoffen.
Volgens de laatste controle van de Direction générale de la concurrence, de la consommation et de la répression des fraudes (DGCCRF) in 2023 bleken vijf van de vijftien in het laboratorium geanalyseerde siliconenmonsters niet conform: een babymaaltijdset, twee producten met siliconen deksels, een drinkfles en een siliconen speen. Al deze artikelen vertoonden dezelfde non-conformiteit: te hoge gehaltes aan vluchtige organische stoffen.
Is de prijs een garantie voor kwaliteit?
Ja, want platina-siliconen zijn duurder om te produceren en worden dus ook duurder verkocht. Voor een ovenvaste schaal moet u rekenen op ongeveer 30-40 euro voor een kwaliteitsproduct, tegenover 10-15 euro voor een schaal van gewoon siliconen.
Laatste tip: ongeacht de kwaliteit van de siliconen is het belangrijk om de bakvormen voor het eerste gebruik goed af te wassen en te voorkomen dat u er te vette gerechten in bereidt of dat u de siliconen bakvormen invet of inboter.
